ZEIST/KNVB| Het begint er steeds meer naar uit te zien dat de KNVB bij Frank de Boer uitkomt als het gaat om de opengevallen vacature van bondscoach in te vullen. Louis van Gaal, Frank Rijkaard en Peter Bosz werden naar het schijnt al gepolst maar dit trio hapte om uiteenlopende redenen niet toe waardoor de blik werd verruimd naar de ex-trainer van Ajax, Inter Milan, Crystal Palace en Atlanta United. Veel mensen, wij ook, fronsen in de De Boer-style de wenkbrauwen bij het vernemen van dit nieuws.
Door: Willy Rooyakkers
Vroeger had je de Hollandse school. Een mooie term maar: wat houdt dat eigenlijk in? Goeie vraag. Begin jaren'70 van de vorige eeuw maakte ons land via Feyenoord en Ajax nadrukkelijk de dienst uit in het internationale clubvoetbal. Dit gebeurde in een voor die tijd vrij gebruikelijk 4-3-3 systeem maar de Nederlandse clubs voegden daar een eigen sausje aan toe door ook bijvoorbeeld de vleugelverdedigers tomeloos te laten aanvallen. Het leverde een zelden vertoonde Europese hegemonie op die zeker vier jaar duurde.In 1974 verscheen deze generatie als nationale ploeg op het WK in Duitsland en Oranje veroverde vervolgens de harten van alle voetballiefhebbers over de hele wereld. Er werd gesproken over 'totaalvoetbal', een verwijzing naar het gegeven dat iedereen binnen dit team zowel kon aanvallen als verdedigen. Later verklaarden spelers als Willem van Hanegem dat dit allemaal onzin was, zeker als het gaat over mediaverhalen als zou dit zijn bedacht door bondscoach Rinus Michels. Van Hanegem: "Allemaal grote onzin. Michels zei daar niets over, dit ontstond vanzelf."
Indruk
Nederland swingde. Niet alleen voetballend: de spelers waren de popsterren van die tijd. De lange haren, brutale uitstraling en het vertonen van veel flair zorgden voor een ongekende hype. Uiteindelijk werd de finale van West-Duitsland met 2-1 verloren maar de naam van Nederland als superieure voetbalnatie was gevestigd. En hoe: Oranje' 74 wordt vandaag de dag nog steeds samen met bijvoorbeeld Brazilie' 70 en ' 82 tot meest tot de verbeelding sprekende teams allertijden gerekend. Nederland had het voetbal veranderd en bleef aan de top, hoewel vooral in de beginjaren '80 hier een mindere generatie spelers aan de macht kwam,. Johan Cruijff, toch wel de leider en visionair binnen het Nederlandse voetbal, werd aan het einde van dat decennium trainer en zou vanaf de zijkant een nog groter stempel op het aloude Engelse spel gaan drukken. Als beginnend trainer bij Ajax had hij het al over meevoetballende keepers en liet hij het stadion kolken. Het leverde prijstechnisch een Europa Cup op maar veel belangrijker: Nederland telde ineens weer mee en deed dat met eigen wapens. De Hollandse school. Attractief en initiatiefrijk voetbal met inschuivende verdedigers en veel verticale passes. Zijn club Ajax klom daarmee uit een afgrond, men telde weer mee.
Barcelona
Ook toen hij naar FC Barcelona vertrok herhaalde hij dit kunstje. De levende Catalaanse vulkaan begon eindelijk te voetballen en uiteindelijk ook grote prijzen te winnen. "De mensen praten nog steeds over Oranje'74, daar gaat het mij om. Dat is meer waard dan de wereldtitel. Hier in Barcelona streef ik daar ook naar maar als ik een Cup kan winnen dan laat ik dat niet na", liet hij zich citeren. In 1992 werd Ronald Koeman onsterfelijk door FC Barcelona naar de winst in de Europa Cup 1 finale te schieten. Dertig jaar later hebben de Catalanen het nog steeds over dat elftal als ze reppen over het 'dreamteam'. Het gebeurde met geweldig voetbal, met als basis de Hollandse school. Tegelijkertijd kwam in Amsterdam Louis van Gaal aan de macht. Hij verzakelijkte de stijl van Cruijff maar zei dezelfde visie te hebben. Als je goed keek bleek dat niet zo te zijn. Hij nam de kernwaarden over maar voegde daar defensief denken aan toe. De Hollandse school ging steeds meer stoelen op balbezit, balbezit en balbezit. Toch was dat aanvankelijk geen probleem want Van Gaal steunde tegelijkertijd ook rasvoetballers en won grote prijzen. De euforie was groot maar als je goed keek….dit was geen Hollandse school meer. Door het succes van Van Gaal ging zowat het gehele Nederlandse trainersgilde vanaf midden jaren' 90 deze stijl overnemen. De gevolgen waren uiteindelijk desastreus. Men sprak alleen nog maar over positiespel, eruit halen, pass uitstellen, bal in de ploeg houden, 'volwassen' zijn. Het etterde maar door, uiteindelijk hadden veel Nederlandse teams last van de Hollandse ziekte. Dit hield vooral in: balbezit houden op eigen helft en geen enkel initiatief nemen. Zaaddodend. Ondertussen dacht men zelf nog steeds bezig te zijn met de Hollandse school. Een dodelijk misverstand.
Catalaanse doorstart
Ondertussen was Johan Cruijff in Barcelona weer wat nadrukkelijker in beeld als adviseur. Een ex-pupil van de betondorper, Pep Guardiola, werd de nieuwe trainer nadat Cruijff eerder al Frank Rijkaard naar voren had geschoven. Het betekende een nieuw teken van leven voor FC Barcelona dat onder trainers als Bobby Robson en Louis van Gaal wel eens wat won maar qua spel vervreemd raakte van de fans. Onder Rijkaard begonnen spelers als Xavi en Iniesta te gloriëren, er waaide een nieuwe Hollandse wind. De Hollandse school 2.0 met als geestelijk vader opnieuw Johan Cruijff. Later kwam Pep Guardiola, de destijds beginnend trainer die onlangs nog liet optekenen dat Barcelona, en het gehele voetbal, alles aan ene Cruiijff heeft te danken: '"We kunnen hem nooit betalen voor wat hij heeft gedaan. Alles is aan hem te danken." De Catalanen veroverden de wereld op een wijze welke de liefhebber deed watertanden. Met voetbal, afkomstig uit Nederland. Maar wel uitgevoerd door Latijnse supersterren als Lionel Messi en eerder genoemden Xavi en Iniesta. Bayern München nam het ook over, zeker toen Guardiola daar later de technische scepter ging zwaaien maar Louis van Gaal had de uitgangspunten geintroduceerd. In Nederland harkte het zieltogende Ajax zich onder leiding van beginnend trainer Frank de Boer naar vier titels op rij. Frank de Boer, als voetballer een sieraad. Als beginnend linksback werd hij Poortmans genoemd omdat hij in een nonchalante stijl rechtsbuitens gewoon door de benen speelde,. Hij leek een perfecte volger van de Hollandse school, hij liet dat zich ook vaak ontvallen. Naarmate hij echter langer trainer was bleek steeds nadrukkelijker dat hij niet de originele Hollandse school opvolgde maar vooral de verzakelijkte versie. En erger nog: hij ging nog een stapje verder. Johan Cruijff zei er niets van, blij als hij was dat De Boer hem uit de wind hield als het ging over bestuurlijke onrust betreffende de veelbesproken Fluwelen Revolutie.
'Niet mijn stijl'
Maar toch, voor de scherpe luisteraar: heel soms zie hij iets: "Nee, de bal eindeloos rondspelen en dan de keeper uiteindelijk een hijs naar voren laten geven is niet echt mijn stijl." Frank de Boer begon goed maar sloeg door in balbezit, defensief denken, lange ballen, resultaatvoetbal en angst. En dit allemaal in een officieel 4-3-3 systeem, daarmee nog steeds reppend over de Hollandse school. Zijn anticlimax diende zich al tijden aan en kwam uiteindelijk in Doetinchem. Ajax moest winnen om kampioen te worden bij het al gedegradeerde De Graafschap. Toen de tegenstander vlak na rust onverwachts 1-1 maakte sloeg de paniek toe en toonde hij, voor de goede volger overigens al voor de zoveelste keer, zijn ware aard. Er werd een centrale verdediger naar voren gedirigeerd (Zoals hij ook al bijvoorbeeld tegen de tien van Milan had gedaan) waarna het grote Ajax in de achterhoek ongeveer 40 minuten kick and rush voetbal showde. Een absolute schande voor de Amsterdammers en de Hollandse school. Zou het toeval zijn dat Johan Cruijff toen net zes weken dood was? Symbolischer kon het bijna niet. Daarna werd Frank de Boer, een enorm 'goeie gast' overigens, trainer van Inter Milan, Crystal Palace en Atlanta United. Overal waren ze zijn balbezit om het balbezit tactiek, gecombineerd met waanzinnige lange ballen en door assistent Orlando Trustffull gepredikte opportunistische ingooien al snel zat. Frank de Boer zat de afgelopen vier jaar bijna drie seizoenen ontslagen thuis maar de KNVB wil hem nu echter aanstellen als bondscoach naar het schijnt. Los van het feit of wij qua resultaat misschien iets met hem denken te kunnen bereiken: een beetje Nederlandse liefhebber van goed voetbal schaamt zich toch dood als hij straks in het buitenland wordt geassocieerd met de Hollandse school? Daar gaat onze erfgoed. Ondertussen worden we voetballend vernederd door Duitsland en Spanje, met onze eigen stijl. Juist ja: de real Hollandse school.